Trong số các siêu vi viêm gan được biết trên người (siêu vi viêm gan A, B, C, D và E), thì HBV và siêu vi viêm gan C (HCV) là những siêu vi quan trọng nhất gây viêm gan mạn tính, xơ gan và ung thư gan. Trong khi ung thư gan hiếm gặp tại Hoa Kỳ, thì có lẽ đây là loại ung thư phổ biến nhất ở châu Á và Tây Phi. Nói chung, 80 đến 85% số trường hợp ung thư gan có kết hợp căn nguyên với HBV và phần lớn số ung thư gan không có HBV đều được quy cho HCV.

Số liệu gần đây về ung thư tại California, tiểu bang có dân số người Mỹ gốc Á đông nhất, chỉ ra rằng ung thư gan được xếp hạng từ thứ hai đến thứ năm trong số các ung thư thường gặp nhất đối với nam giới người Hoa, người Triều Tiên, người Lào, người Căm-pu-chia, người Phi-lip-pin và người Việt.

Trên thế giới, có hơn hai tỉ người bị nhiễm HBV, với ước lượng 350-400 triệu người bị nhiễm HBV mạn tính. Khoảng 25 đến 40% số người bị nhiễm HBV mạn tính này chết sớm vì xơ gan và/hoặc ung thư gan.

Ba phần tư số người mang HBV sống ở châu Á; tỷ lệ người mang HBV mạn tính ở Trung Quốc và Ðông Nam Á ở mức cao từ 8% dân số trở lên. Nhiễm HBV cũng phổ biến ở châu Phi hạ Sahara. Tỉ lệ lưu hành HBV ở mức trung bình tại vùng Ðịa Trung Hải, Nhật Bản, và một phần Ðông Âu. Nhiễm HBV tương đối ít gặp, ảnh hưởng dưới 2% dân số, tại phần lớn Tây Âu, châu Úc và châu Mỹ. Mặc dù vậy, hàng năm có khoảng 300.000 người tại Hoa Kỳ và có đến một triệu người châu Âu bị nhiễm bệnh.

Sự khác biệt về tỉ lệ lưu hành toàn cầu là do khác biệt về các đường lây truyền HBV chính. Ở các vùng bệnh lưu hành địa phương như châu Á và Tây Phi, lây truyền HBV thường xảy ra trong thời kỳ chu sinh, với tỉ lệ lây truyền cho trẻ sơ sinh cao đến 90% từ các bà mẹ có HBsAg và HBeAg dương tính (HBeAg (+) có nghĩa là siêu vi nhân đôi nhiều).

Cách lây truyền này cũng xảy ra ở những vùng có tỉ lệ lưu hành thấp, chủ yếu là ở những người nhập cư từ các vùng có bệnh lưu hành địa phương. Hơn nữa, nhiễm bệnh ở tuổi càng nhỏ, thì cơ hội trở thành người mang HBV mạn tính càng cao.

Các chương trình tiêm chủng tuy thành công, nhưng vẫn thường gặp các trường hợp mới nhiễm HBV tại nhiều nước có mức độ lưu hành địa phương cao, và có hàng triệu người đã nhiễm siêu vi mà đối với họ những văc-xin hiện dùng không có tác dụng. Do đó, can thiệp điều trị là phương án duy nhất đối với những người có bệnh gan thật sự do nhiễm HBV.

Liệu pháp kháng siêu vi có mục đích chặn đứng sự nhân đôi siêu vi. Trị liệu thành công đối với nhiễm HBV được định nghĩa là mất HBeAg và DNA HBV trong huyết thanh (cả hai đều chứng tỏ ức chế sự nhân đôi siêu vi) đi kèm với bình thường hóa các enzym gan.

Interferon-alpha (IFN-a) đã được dùng trong thập niên vừa qua để điều trị viêm gan B mạn tính. Kết cục thuận lợi đối với liệu pháp IFN-a khi kèm theo các yếu tố như mắc bệnh ở tuổi trưởng thành, nồng độ ALT cao từ đầu, DNA HBV thấp từ đầu, không có xơ gan, và giới nữ. Ða số bệnh nhân viêm gan B mạn tính, đặc biệt là ở các vùng bệnh lưu hành, không có đủ các yếu tố đó và kém đáp ứng với IFN-a. Thuốc này đắt tiền và thường kém được dung nạp, và bị chống chỉ định trên bệnh nhân xơ gan tiến triển, những người rất cần một điều trị hữu hiệu.

Một vài thuốc kháng siêu vi đầy hứa hẹn đối với HBV đã được phát triển trong những năm gần đây. Trong số đó, lamivudin là thuốc kháng siêu vi dùng đường uống có nhiều hứa hẹn nhất. Lamivudin là một chất đồng đẵng nucleosid (đồng phân đối ảnh (-) của 2?3?-dideoxy-3?-thiacytidin) và đã được dùng điều trị HBV từ tháng 12/1998 do GlaxoSmithKline nghiên cứu và phát triển, được lưu hành trên thị trường dưới tên Epivir-HBV tại Hoa Kỳ và Zeffix tại châu Á.

Lamivudin được triphosphat-hóa trong tế bào và thời gian bán hủy nội bào của dạng triphosphat từ 17-19 giờ. Lamivudin triphosphat ức chế hoạt động của DNA polymerase (enzym phiên mã ngược) lệ thuộc RNA của HBV, làm chấm dứt chuỗi DNA mới tạo thành của HBV. Vì vậy, lamivudin là chất ức chế mạnh sự nhân đôi HBV. Những thử nghiệm lâm sàng đa trung tâm giai đoạn III mới đây ở châu Á và Hoa Kỳ cho thấy lamivudin có hiệu quả cao trong viêm gan B mạn tính, được chứng minh bởi khả năng thải trừ DNA HBV, bình thường hóa ALT và cải thiện hiện tượng viêm-hoại tử ở gan.

Ðiều trị lamivudin một năm cho tỉ lệ đáp ứng HBeAg (có nghĩa là chặn đứng sự nhân đôi siêu vi) tương tự như kết quả của một liệu trình chuẩn với IFN-a. Quan trọng hơn nữa, không giống với IFN-a, đáp ứng trị liệu với lamivudin trên người châu Á và người da trắng cũng tương tự nhau.?????????? ?

Kết quả của liệu pháp lamivudin kéo dài đến 4 năm gợi ý rằng tỉ lệ dồn chuyển đổi huyết thanh HBeAg (HBeAg trở nên âm tính và anti-HBe dương tính, chứng tỏ sự nhân đôi siêu vi bị ức chế) tiếp tục tăng theo thời gian kéo dài điều trị lamivudin (Hình 1).??

Tương tự, tính an toàn và hiệu quả của lamivudin gần đây đã được báo cáo trong xơ gan mất bù do viêm gan B mạn tính ở Canada và Hoa Kỳ. Trong thử nghiệm đa trung tâm tại Hoa Kỳ, 70 bệnh nhân xơ gan mất bù được điều trị lamivudin 100 mg/ngày trong tối đa là 142 tuần (trung bình là 53 tuần). Ðối với bệnh nhân được điều trị trên 6 tháng, albumin huyết thanh tăng dần, và giảm nồng độ bilirubin huyết thanh đi kèm với cải thiện điểm số Child-Pugh.

Sự xuất hiện biến thể YMDD của HBV đã được biết rõ. Những biến thể này được tạo ra khi methionin ở phân đoạn YMDD (tyrosin, methionin, aspartat, aspartat) trên chuỗi polymerase của HBV bị thay thế bởi iso-leucin hoặc valin, trở thành YIDD hoặc YVDD và ít nhạy cảm hơn với lamivudin. Biến thể YMDD bắt đầu xuất hiện trên một số bệnh nhân vào khoảng tuần 36 khi điều trị lamivudin. Khi kết thúc một năm điều trị lamivudin, biến thể YMDD xảy ra ở 14 - 32% số bệnh nhân và lên đến 67% sau bốn năm điều trị. Tuy nhiên, tất cả các bệnh nhân có biến thể YMDD trên hai năm đều có nồng độ DNA HBV thấp hơn mức trước điều trị.

Về mặt mô học, bệnh nhân có biến thể YMDD trên hai năm có mức độ cải thiện tương tự như những người không có biến thể YMDD. Ảnh hưởng lâm sàng lâu dài của biến thể YMDD chưa được xác định rõ, nhưng trong thời gian theo dõi lên đến 4 năm, những bệnh nhân có biến thể YMDD có xu hướng duy trì một phần đáp ứng vi-rút học và lâm sàng.

Với sự ra đời của lamivudin, cũng như các thuốc kháng siêu vi sắp tới, việc trị liệu có thể đem lại lợi ích cho bệnh nhân viêm gan B mạn tính. Sự khả dụng của nhiều phương án trị liệu làm tăng nhu cầu tìm hiểu của thầy thuốc về cách sử dụng lamivudin và các thuốc kháng siêu vi hiện có được dùng để điều trị (Bảng 1).

Khi theo dõi người mang siêu vi có HBsAg(+) hoặc bệnh nhân, bác sĩ lâm sàng cần xem xét những yếu tố nguy cơ kết hợp với sự phát triển ung thư gan sau đây. Các yếu tố nguy cơ đó là xơ gan, nam giới, tuổi >40, gốc châu Á (nhũng người có nhiều khả năng nhiễm bệnh chu sinh hoặc từ thời thơ ấu), dự trữ sắt toàn thân cao (được thể hiện bằng nồng độ ferritin ?300 ng/ml kéo dài), viêm gan mạn và nghiện rượu.

Bệnh nhân có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ cần được theo dõi thường xuyên hơn để phát hiện sớm ung thư gan bằng cách đo AFP mỗi 3-6 tháng và chẩn đoán hình ảnh ổ bụng hàng năm hoặc sớm hơn, tùy theo chi phí cần dùng và chỉ định khẩn.

Cách dự phòng cơ bản những bệnh kết hợp với HBV, kể cả ung thư gan, là tiêm chủng đại trà chống HBV. Bằng cách chủng ngừa tất cả những người chưa nhiễm siêu vi bằng vắc-xin HBV, chúng ta có thể thanh toán thành công đa số các trường hợp ung thư gan trên thế giới. Tuy vậy, đối với những người đã nhiễm HBV, lamivudin và các thuốc kháng siêu vi khác là những tiến bộ có ý nghĩa trong điều trị và có hy vọng ngăn ngừa được ung thư gan.

Ngày 23/11/2001, tại BV Nhi Ðồng 2 tổ chức "Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Nhi Khoa 2001" với sự tham dự của nhiều bệnh viện trong TP.HCM và các tỉnh. Sau phần diễn văn khai mạc của BS Nguyễn Hồng Thu, Giám đốc BV Nhi Ðồng 2, là những báo cáo khoa học của các BS, GS chuyên khoa Nhi.

GS Trần Ðông A báo cáo về: "Nhi khoa ở thời kỳ sau khi có bản đồ gen và các ứng dụng tại bệnh viện Nhi Ðồng 2". Việc đồng thời công bố ngày 12/02/2001 của hai nhóm nghiên cứu, một tư nhân Celera Genomic, một đa chính phủ Human Genome Project rằng "Ðã vẽ được bản đồ gen của con người" đã chỉ ra những hướng mới để chiến đấu với bệnh tật. Ðặc biệt đối với nhi khoa vì ở lứa tuổi này có cả hai loại bệnh bẩm sinh và mắc phải. Sự kiện này vừa khẳng định, vừa làm đảo lộn những phương cách thực hành, giảng dạy và học tập trong lĩnh vực y khoa có từ thế kỷ 20. GS Trần Ðông A trình bày những hệ quả và những áp dụng ban đầu tại BV Nhi Ðồng 2 trong việc phát hiện và điều trị một số các bệnh khó và hiếm gặp.

bs Nguyễn Thị Tuyết trình bày "Ứ?g dụng immuno-globulin trong điều trị bệnh Kawasaki tại BV Nhi Ðồ?g 2". Trong khoảng thời gian 15/6/2000 đến 15/9/2001, đã sử dụng Immunoglobulin liều duy nhất 2g/kg và Aspirin 80-100m/kg/ngày cho 21 trẻ được chẩn đoán bệnh Kawasaki. Kết quả cho thấy 9,5% (2/21) có biến chứng tim mạch và cả hai trường hợp này đều ở trẻ có nguy cơ cao (trẻ trai, dưới 1 tuổi) với thể lâm sàng không điển hình. Do đó, việc nhận biết sớm thể không điển hình và yếu tố nguy cơ cũng như việc theo dõi lâu dài là rất cần thiết.

BS Trần Thị Việt báo cáo "Tình hình nhiễm hiv/aids trong 3 năm tại BV Nhi Ðồng 2 (1999-8/2001)" Bệnh nhi nhiễm HIV/AIDS ngày càng gia tăng. Tuy nhiên chẩn đoán phát hiện bệnh còn nhiều khó khăn và chậm, chủ yếu dựa vào yếu tố lâm sàng và dịch tễ. Lâm sàng bệnh rất khác người lớn, thời gian ủ bệnh ngắn, thời gian chuyển qua giai đọan AIDS nhanh. Ða số các triệu chứng là biểu hiện viêm hô hấp kéo dài, tiêu chảy kéo dài, suy dinh dưỡng. Ðại đa số các bé đều sinh ra trong những gia đình có điều kiện kinh tế thấp, nghề nghiệp không ổn định hoặc những đối tượng có liên quan đến ma túy, mại dâm. Nguồn lây chủ yếu từ mẹ sang con. Vấn đề điều trị đặc hiệu chưa được tiến hành vì chưa có thuốc.

BS Trương Quang Ðịnh trình bày "Ðiều trị thoát vị rốn to bằng kỹ thuật sử dụng tấm lưới tổng hợp tự tiêu (poly-glactin 910)". Thoát vị rốn to, nhất là có chứa gan bên trong luôn đặt ra vấn đề khó khăn cho phẫu thuật đóng bụng do khoang bụng quá nhỏ. Từ năm 1999-2001, đã phẫu thuật điều trị 9 trường hợp thoát vị rốn to bằng cách sử dụng polyglactin 910? (VICRYL). Kết quả cho thấy có 4 bệnh nhân khả quan với giai đoạn hồi sức sau mổ nhẹ nhàng, được cho ăn sớm và hồi phục sau khoảng 2 tháng. Có 5 bệnh nhi tử vong là bệnh nhi thiếu tháng, trọng lượng < 2500 g, có dị tật bẩm sinh đi kèm.

BS Nguyễn Anh Quốc báo cáo "Một trường hợp u quái dạng thai vùng cùng cụt (foetiform teratoma)" Ðó là một bé gái 8 ngày tuổi, có khối u vùng cùng cụt, trước khi giải phẫu, CT scan khối u này không thấy có trục cột sống, được mổ và sau khảo cứu bệnh lý học, u được xác định là u quái. Do có 2 chi dưới ở cực đuôi của u, nên đề nghị gọi là u quái dạng thai.

BS Phạm Thị Ngọc Tuyết báo cáo "Khảo sát nguyên nhân đau bụng tái diễn ở trẻ em". Ðau bụng tái diễn (ÐBTD) là triệu chứng thường gặp trong nhi khoa, chiếm 10-15% trẻ từ 5-15 tuổi. Xác định nguyên nhân cuả ÐBTD trong 6 tháng tại bệnh viện Nhi đồng 1, Nhi đồng 2. Trong số 135 bệnh nhi, viêm đường tiêu hoá trên chiếm 85 trường hợp (63%), gồm: 26,7% viêm dạ dày; 16,3% viêm tá tràng; 14,8% viêm dạ dày tá tràng; 5,2% viêm dạ dày tá tràng thực quản. Tỉ lệ nhiễm H. pylori (33,6%) thì gia tăng khi có bất thường đại thể qua nội soi (p<0,0001). Ðặc điểm dịch tễ, lâm sàng thường gặp ở bệnh lý viêm đường tiêu hoá trên gồm: trẻ trai lớn trên 10 tuổi (p=0,03), cơn đau đánh thức trẻ buổi tối (p=0,003), cơn đau kéo dài trên 15 phút (p=0,023), biếng ăn (p=0,04), ói mửa (p=0,044), và xuất huyết tiêu hoá (p=0,0002).

- Trong đề tài "Vai trò chẩn đoán hình ảnh trong bệnh xoay ruột bất toàn có xoắn ruột", BS. Nguyễn Ðức Trí cho biết trong siêu âm, tĩnh mạch mạc theo tràng trên (SMV) luôn nằm bên phải động mạch mạc treo tràng trên (SMA), khi SMV nằm bên trái SMA là biểu hiện đặc trưng của đoạn ruột giữa xoay không bình thường. Tuy vậy cũng có từ 1-2% đoạn ruột giữa xoay không bình thường khi SMV nằm bên phải SMA. Ngoài ra còn gặp dạng trung gian: SMV nằm trước SMA, thì có đến 25% trong số này có sự xoay không bình thường của đoạn ruột giữa. Ðặc biệt khi siêu âm thấy được dấu hiệu xoắn của hệ mạch máu mạc treo tràng trên (Whirpool sign). Ðó là dấu hiệu của đoạn ruột giữa đang bị xoắn. Như vậy, siêu âm là một kỹ thuật tiện lợi để chẩn đoán tình trạng đoạn ruột giữa xoay không bình thường, nhất là có xoắn ruột.

- Nhiễ? vi rút hô hấp hợp bào (RSV) tại BV Nhi Ðồng 2, BS Phạm Thị Minh Hồng báo cáo trong 880 bệnh nhi bị nhiễm khuẩn hô hấp cấp, tỉ lệ nhiễm RSV là 44,7%, riêng trong bệnh viêm tiểu phế quản tỉ lệ nhiễm là 50,3%. Hơn 80% nhiễm RSV ở trẻ < 24 tháng, tỷ suất nam / nữ là 1,7/1.Tỉ lệ bội nhiễm vi trùng trong 393 trẻ nhiễm RSV là 7%. Tỉ lệ tử vong chung 0,29%, tăng lên rất cao ở nhóm có bệnh tim bẩm sinh và nhiễm HIV/AIDS: 16,7% (Tử vong do nhiễm RSV ở nhóm này là 25%). Nghiên cứu này cho thấy vi rút hô hấp hợp bào là tác nhân thường gặp nhất gây nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở nhũ nhi. Tử vong do nhiễm RSV ở đường hô hấp dưới tuy thấp nhưng tăng cao ở trẻ có nguy cơ, đặc biệt là tim bẩm sinh và nhiễm HIV/AIDS.

Những đề tài báo cáo khác là:

Hội chứng Kasabach- Meritt: Chẩn đoán và điều trị trong điều kiện Việt Nam, BS Lê Văn Tùng.

- Trào ngược dạ dày-thực quản ở trẻ em vai trò siêu âm và ph kế, BS Nguyễn Hữu Chí.

- Thở áp lực dương liên tục qua mũi trong điều trị suy hô hấp? sơ sinh, BS. Cam Ngọc Phượng.

?- Ðặc điểm nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ tim bẩm sinh tại BV Nhi Ðồng 2, BS Ông Kim Thành.

Ngoài những đề tài trên, hội nghị còn triển lãm các
posters sau:

?          Nhân một trường hợp xơ cứng não củ.

?          Một số hoạt động thận niệu nhi tại BV Nhi Ðồng 2.

?          Kết quả hoạt động khoa tâm lý trẻ em tại BV NÐ2

?          Phác đồ ngừa bệnh dại tiêm trong da liều thấp.

?          Nhân một trường hợp dò động-tĩnh mạch phổi bẩm sinh.

?          Mổ tồn tại ống động mạch tại BV Nhi Ðồng 2.

Về phương diện tổ chức, hội nghị được điều khiển đúng giờ, thảo luận, góp ý tham gia sôi nổi. Ðặc biệt, các đại biểu được tặng đĩa CD chứa toàn văn các báo cáo khoa học đã góp phần vào thành công của hội nghị.

Thuốc giãn phế quản đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát triệu chứng hen. Dùng thường xuyên thuốc giãn phế quản chủ vận beta-2 có thể dẫn đến tăng tỷ lệ tử vong ở BN hen: Fenoterol có liên quan đến sự gia tăng tỷ lệ tử vong ở những BN hen phế quản nên bị cấm sử dụng ở Mỹ, Nhật, Úc, Tân Tây Lan (Beasley R? et al. Lancet 1998;351(9113):1406-7). Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây cho thấy thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài thuộc nhóm chủ vận beta-2 có tác dụng hiệp đồng với corticoid khi điều trị phối hợp với nhau.

?          Nhóm thuốc mở kênh potassium

?          Nhóm thuốc ức chế phosphodiesterase 3

?          Chất đồng đẳng peptid ruột hoạt mạch (Vasoactive intestinal peptid analogs)

?          Atrial natriuretic peptid và đồng đẵng

Những nghiên cứu gần đây cho thấy salmeterol có tác dụng hiệp đồng với fluticason propionat. Ðó là chủ vận beta-2 và corticoid tác động trên các mặt khác nhau của cơ chế bệnh sinh hen phế quản. Ðiều trị phối hợp chủ vận beta-2 tác dụng kéo dài (LABA- long-acting beta2-agonist) và corticosteroid hít (ICS- inhaled corticosteroid) hiện được xem là nền tảng trong điều trị lâu dài với hiệu quả tối ưu trong kiểm soát bệnh hen

?          Cải thiện chức năng phổi tốt hơn (Ind et al ERJ 1998)

?          Kiểm soát bệnh hen nhanh hơn (Johansson G et al. 1998).

?          Giảm nhu cầu dùng thuốc cắt cơn, giảm tỷ lệ BN có cơn hen nặng, nhiều ngày và đêm không có triệu chứng, bệnh hen ổn định suốt quá trình điều trị (Jenkins C, Woolcock AJ, et al. Respir Med 2000 Jul;94(7):715-23).

?          Bệnh hen được kiểm soát với liều corticoid thấp hơn (Shapiro G et al. Am J Res Cri Care 2000).

?          Hiệu quả hơn điều trị phối hợp ICS + anti-leukotrien (Nelson HS. J Allergy Clin Immunol 2000 Dec; 106(6): 1088-95)